Αντίοχος

I

Όνομα βασιλιάδων της Συρίας, από το γένος των Σελευκιδών.

1. Α. Α’ ο Σωτήρ (325/4 – 262/1 π.Χ.). Γιος του Σέλευκου και της Απάμας. Το 294 τον διόρισε o πατέρας του συμβασιλέα και διοικητή των σατραπειών που βρίσκονταν πέρα από τον Ευφράτη. Μετά τον θάνατο του πατέρα του (280 π.Χ.) έμεινε μόνος βασιλιάς της Συρίας. Φρόντισε ιδιαίτερα για την ανάπτυξη του εμπορίου και προώθησε τον εξελληνισμό της χώρας. Αναμείχτηκε στις συγκρούσεις μεταξύ των επιγόνων και αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εισβολή του Πτολεμαίου του Φιλάδελφου στη Συρία, ενώ από την άλλη μεριά αναγνώρισε την κυριαρχία του Αντίγονου Γονατά στη Μακεδονία και τη Θράκη. Νίκησε τους Γαλάτες (277) που είχαν εισβάλει στη Μικρά Ασία. Σε αυτό του τον θρίαμβο οφείλεται η επωνυμία του Σωτήρ. Πολέμησε και με τον Ευμένη, βασιλιά της Περγάμου (263-2), ηττήθηκε όμως και αναγκάστηκε να αναγνωρίσει την αυτονομία του κράτους της Περγάμου.

2. Α. Β’ o Θεός (286 – 247/6 π.Χ.). Δευτερότοκος γιος του Α. Α’ και της Στρατονίκης. Συμβασιλέας μαζί με τον πατέρα του από το 269, τον διαδέχτηκε μετά τον θάνατό του (262/1) επειδή ο πρωτότοκος Σέλευκος είχε πεθάνει. Πολέμησε με επιτυχία εναντίον του Πτολεμαίου του Φιλάδελφου (Β’ Συριακός πόλεμος), κατέλαβε την Κιλικία και την Παμφυλία και εκδίωξε τον τύραννο Τίμαρχο, φίλο του Πτολεμαίου, από τη Μίλητο, οι κάτοικοι της οποίας του έδωσαν την επωνυμία Θεός. Η ειρήνη μεταξύ των δύο βασιλιάδων επισφραγίστηκε με τον γάμο της κόρης του Πτολεμαίου Βερενίκης με τον Α. Τη δύναμη όμως του βασιλείου της Συρίας υπονόμευσαν οι χωριστικές τάσεις των διαφόρων επαρχιών και η ανταρσία των σατραπών· το κράτος του άρχισε να καταρρέει στα τελευταία χρόνια του Α., ο οποίος πέθανε αφού διόρισε διάδοχο τον γιο του από τον πρώτο του γάμο, τον Σέλευκο.

3. Α. Γ’ ο Μέγας (242 – 187 π.Χ.). Γιος του Σέλευκου B’ του Καλλίνικου και της Λαοδίκης. Ανέβηκε στον θρόνο το 222 μετά τη δολοφονία του αδελφού του Σέλευκου Γ’. Αφού αποκατέστησε την ενότητα του κράτους των Σελευκιδών, που είχε κλονιστεί από τις πρόσφατες χωριστικές τάσεις, το 221 στράφηκε εναντίον των Πτολεμαίων της Αιγύπτου για να ανακαταλάβει την Κοίλη Συρία και τη Φοινίκη, νικήθηκε όμως στη Ραφία (κοντά στη σημερινή Γάζα) από τον Πτολεμαίο Δ’ (217). Η ήττα αυτή όμως δεν τον εμπόδισε να καταλάβει την Αρμενία και να επαναφέρει υπό την κυριαρχία του τη Βακτριανή και τη Μηδία φτάνοντας έως τις Ινδίες και τον Καύκασο, όπου επέβαλε την επικυριαρχία του σε πολλούς τοπικούς ηγεμόνες (212-205). Μετά τις νικηφόρες εκστρατείες του ο Α. έσπευσε να συνεννοηθεί με τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο E’ για να επιτεθούν εναντίον της Αιγύπτου, προσφέροντάς του ως αντάλλαγμα την ηγεμονία στο Αιγαίο. Μετά τη νίκη του κοντά στο Πάνιο όρος κατόρθωσε να ανακαταλάβει την Κοίλη Συρία και επέκτεινε το κράτος του έως την Αίγυπτο. Όταν όμως έπλευσε με τον στόλο του στις ακτές της Ιωνίας, βρέθηκε αντιμέτωπος με τους Ρωμαίους, οι οποίοι του έθεσαν την αξίωση να μην περάσει με στρατό στην ηπειρωτική Ευρώπη. Όμως ο Α., που είχε μείνει στο μεταξύ μοναδικός προασπιστής της ελληνικής ελευθερίας μετά την ήττα του Φίλιππου E’ της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους στις Κυνός Κεφαλές (197), δεν πτοήθηκε, αλλά πέρασε τον Ελλήσποντο και οχύρωσε τη Λυσιμάχεια. Με την παρακίνηση του Καρχηδόνιου στρατηγού Αννίβα κήρυξε τον πόλεμο κατά των Ρωμαίων, επειδή βασιζόταν στη σύμπραξη των Αιτωλών, που τον εξέλεξαν στρατηγό του Κοινού τους, και στη βοήθεια των ελληνικών πόλεων. To 192 αποβιβάστηκε στη Θεσσαλία, δεν βρήκε όμως την υποδοχή που περίμενε. Οι Ρωμαίοι κατόρθωσαν να διαιρέσουν τις ελληνικές πόλεις και να προσεταιριστούν ακόμα και τον παλιό εχθρό τους, Φίλιππο E’ της Μακεδονίας. Τελικά οι Ρωμαίοι τον νίκησαν στις Θερμοπύλες, όπου έκανε το σφάλμα να οχυρωθεί. Ο Α. έφυγε μόνο με 500 άντρες στην Έφεσο για να προλάβει να σώσει το ίδιο του το κράτος που κινδύνευε. Οι Ρωμαίοι όμως τον ακολούθησαν και τον νίκησαν πάλι, αναγκάζοντάς τον να δεχτεί τους βαρείς όρους της ειρήνης της Απάμειας (188). Ο Α. σκοτώθηκε στην Ελυμαΐδα από ντόπιους, ενώ προσπαθούσε, σύμφωνα με την παράδοση, να λεηλατήσει πλούσιο ναό του Βήλου. Υπήρξε βασιλιάς δραστήριος, φιλόδοξος και ακούραστος. Το σχέδιό του να αναστήσει κατά κάποιον τρόπο το κράτος του Μεγάλου Αλεξάνδρου απέτυχε, επειδή βρήκε αντιμέτωπους τους πολύ ισχυρότερούς του Ρωμαίους. Προστάτευσε επίσης τα γράμματα και τις τέχνες και, μεταξύ άλλων, ήταν αυτός που ίδρυσε και την περίφημη βιβλιοθήκη της Αντιόχειας.

4. Α. Δ’ ο Επιφανής (περ. 215 – Τάβαι 163 π.Χ.). Γιος του Α. Γ’, ανέβηκε στον θρόνο το 175. Επιχείρησε να πετύχει με κάθε τρόπο τον εξελληνισμό των Ιουδαίων, πολλοί από τους οποίους είχαν υιοθετήσει τα ελληνικά ήθη. Τελικά, ο Α. αξίωσε να λάβει το αρχιερατικό αξίωμα και, όταν οι Ιουδαίοι αρνήθηκαν, κατέλαβε την Ιερουσαλήμ και μετέτρεψε τον ναό του Σολομώντα σε ναό του Δία. Η στάση αυτή του Α. προκάλεσε την επανάσταση των Μακκαβαίων.

5. Α. E’ ο Ευπάτωρ (173 – 164 π.Χ.). Γιος του Α. Δ’ και της Λαοδίκης. Ανέβηκε στον θρόνο σε ηλικία εννιά ετών και δολοφονήθηκε από τον Δημήτριο Σωτήρα, διεκδικητή του θρόνου.

6. Α. ΣΤ’ ο Επιφανής Διόνυσος (146 – 136 π.Χ.). Γιος του σφετεριστή Αλέξανδρου Βάλα και της Κλεοπάτρας. Δολοφονήθηκε σε ηλικία δέκα ετών, ενώ στην περίοδο της βασιλείας του το κράτος χωρίστηκε σε πολλά βασίλεια.

7. Α. Z’ o Ευεργέτης (164 – 129 π.Χ.), επονομαζόμενος και Σιδήτης. Γιος του Δημήτριου Α’ του Σωτήρα και της Λαοδίκης. Βασίλεψε από το 138 έως το 129. Εκστράτευσε κατά των Ιουδαίων που είχαν καταλάβει τμήματα του κράτους του, κατέλαβε την Ιερουσαλήμ και γκρέμισε τα τείχη της. Οι Ιουδαίοι όμως τον αποκάλεσαν Ευσεβή, γιατί έδειξε πνεύμα ανεξιθρησκίας.

8. Α. H’ ο Επιφανής (141 – 96 π.Χ.), ο επιλεγόμενος Γρυπός. Γιος του Δημήτριου B’ και της Κλεοπάτρας. H περίοδος της βασιλείας του (125-96 π.Χ.) χαρακτηρίζεται από αιματηρούς εμφύλιους αγώνες και δολοπλοκίες.

9. Α. Θ’ ο Φιλοπάτωρ (135 – 95 π.Χ.). Γιος του Αντίοχου Z’. Αφιέρωσε όλες τις προσπάθειές του στην ανάκτηση και στη διατήρηση του θρόνου του, στον οποίο παρέμεινε μόλις για δύο χρόνια (96-95 π.Χ.).

10. Α. I’ ο Ευσεβής Φιλοπάτωρ (; – 92; π.Χ.). Γιος του προηγούμενου, συνέχισε τις προσπάθειες του πατέρα του. Λίγες σαφείς πληροφορίες υπάρχουν γι’ αυτόν.

11. Α. ΙΑ’ ο Επιφανής Φιλάδελφος (; – 93; π.Χ.). Τρίτος γιος του Α. H’. Συμβασίλεψε με τον αδελφό του Φίλιππο. Πνίγηκε στον Ορόντη σε μάχη κατά του Α. Γ’.

12. Α. IB’ ο Διόνυσος, Επιφανής,Φιλοπάτωρ-Καλλίνικος (τέλη 2ου – αρχές 1ου αι. π.Χ.).Τελευταίος γιος του Α. του Γρυπού. Πολέμησε εναντίον των Ναβαταίων, ενώ παράλληλα αγωνιζόταν να προασπίσει τον θρόνο του (περ. 85 π.Χ.) από τον αδελφό του.

13. Α. ΙΓ’ ο Ευσεβής, Ασιατικός (1ος αι. π.Χ.). Γιος του Α. I’, είχε καταφύγει στη Ρώμη όταν o Τιγράνης, βασιλιάς της Αρμενίας, κατέλαβε τη Συρία. Ο στρατηγός των Ρωμαίων Λούκουλλος, μετά τη νίκη του εναντίον του Τιγράνη, αναγνώρισε τον Α. ως βασιλιά της Συρίας το 69 π.Χ. Τέσσερα χρόνια αργότερα o Πομπήιος τον εκθρόνισε και κατέστησε τη Συρία ρωμαϊκή επαρχία (65 π.Χ.). Με τον Α. ΙΓ’ έπαψε να υπάρχει το μεγαλύτερο και ισχυρότερο από τα ελληνικά κράτη που ίδρυσαν οι διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Αντίοχος Γ’ ο Μέγας, ο επιφανέστερος της δυναστείας των Σελευκιδών (αντίγραφο προτομής του 2ου αι. π.Χ. (Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι· φωτ. Ciccione).

Βασιλιάδες της Συρίας, του οίκου των Σελευκιδών:

1. Αντίοχος Α’ ο Σωτήρ

2. Αντίοχος Β’ ο Θεός

3. Αντίοχος Γ’ ο Μέγας

4. Αντίοχος Δ’ ο Επιφανής

5. Αντίοχος ΣΤ’ ο Επιφανής Διόνυσος

6. Αντίοχος Ζ’ ο Ευεργέτης

7. Αντίοχος Η’ ο Γρυπός

8. Αντίοχος Θ’ ο Φιλοπάτωρ

II

Όνομα βασιλιάδων της Κομμαγηνής.

1. Α. A’ ο Θεός (1ος αι. π.Χ.). Γιος του Μιθριδάτη Α’ του Καλλίνικου και της Λαοδίκης Θεάς Φιλαδέλφου, εγγονός του Αντίοχου H’ της Συρίας. Υπήρξε σύμμαχος του Πομπήιου τόσο εναντίον των Πάρθων όσο και στους εμφύλιους πολέμους των Ρωμαίων. Παράλληλα ήταν και φίλος των Ελλήνων.

2. Α. B’ ο Κομμαγηνός (τέλη 1ου αι. π.Χ.). Γιος του προηγούμενου, θανατώθηκε από τον Οκταβιανό, επειδή σκότωσε τον πρέσβη που έστειλε στη Ρώμη o αδελφός του Μιθριδάτης.

3. Α. Γ’ ο Κομμαγηνός (τέλη 1ου αι. π.Χ. – 17 μ.Χ.). Γιος του Μιθριδάτη Γ’. Πέθανε όταν το κράτος του έγινε ρωμαϊκή επαρχία.

4. Α. Δ’ ο Επιφανής (; – 72; μ.Χ.).Γιος του προηγούμενου. Οι Ρωμαίοι τον ανέβασαν στον θρόνο το 38 μ.Χ., όταν αποκατέστησαν προσωρινά το βασίλειο της Κομμαγηνής, το 41, αλλά το 72 κήρυξαν τον πόλεμο εναντίον του, επειδή είχε

συγκεντρώσει αμύθητα πλούτη. Τον συνέλαβαν στην Ταρσό της Κιλικίας και τον έστειλαν στη Ρώμη, όπου και πέθανε. Από τότε η Κομμαγηνή προσαρτήθηκε οριστικά στη Συρία ως ρωμαϊκή επαρχία.

III

Όνομα μυθολογικών προσώπων.

1. Γιος του Ηρακλή από τη Μήδα, κόρη του Φύλαντα, βασιλιά των Δρυόπων.

2. Γιος του Πτερέλαου, που ήθελε να διώξει μαζί με τους αδελφούς του τον Ηλεκτρίωνα από τις Μυκήνες. Στον αγώνα σκοτώθηκαν όλοι οι αδελφοί.

3. Γιος του Μέλανα. Σκοτώθηκε από τον Τυδέα.

4. Γιος του Αιγύπτου. Νυμφεύτηκε τη Δαναΐδα Ιτέα και θανατώθηκε από αυτήν, όπως όλοι οι Αιγυπτιάδες.

IV

Όνομα διαφόρων ιστορικών προσώπων.

1. Βασιλιάς της Μεσσηνίας (8ος αι. π.Χ.). Όταν ανέλαβε τη βασιλεία, σκότωσε τον αδελφό του και πολλούς φίλους του.

2. Συρακούσιος ιστορικός (5ος αι. π.Χ.). Έγραψε τα Σικελικά και το Περί Ιταλίας.

3. Αθηναίος αρχηγός στόλου (τέλη 5ου αι. π.Χ.). Πήρε μέρος σε ναυμαχίες υπό τις διαταγές του Αλκιβιάδη και νικήθηκε στο Νότιο της Ιωνίας από τον Λύσανδρο το 407 π.Χ.

4. Μακεδόνας στρατιωτικός (4ος αι. π.Χ.). Εκστράτευσε με τον Μέγα Αλέξανδρο και ήταν αρχηγός των τοξοτών στη μάχη της Ισσού (333 π.Χ.).

5. Στρατηγός των Φωκαέων (3ος αι. π.Χ.). Πολέμησε στις Θερμοπύλες το 278 π.Χ.

6. Σκεπτικός φιλόσοφος από τη Λαοδίκεια, μαθητής του Ζήνωνα (2ος αι. π.Χ.).

7. Στρατηγός των Φωκαέων (2ος αι. π.Χ.). Ήταν στρατηγός την περίοδο 173-172 π.Χ.

8. Α. ο Ασκαλωνίτης (; – 68 π.Χ.). Ακαδημαϊκός φιλόσοφος. Μαθητής του υπήρξε ο Κικέρωνας. Εκτός από την Αθήνα, δίδαξε επίσης στην Αλεξάνδρεια και τη Συρία, όπου και πέθανε.

9. Σοφιστής από την Κιλικία (2ος αι. μ.Χ.). Έγραψε έργο με τον τίτλο Αγορά.

10. Κυνικός φιλόσοφος από την Κιλικία (3ος αι. μ.Χ.).

V

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Ο μάρτυς (αρχές 2ου αι.). Καταγόταν από τη Σεβάστεια της Καππαδοκίας και ήταν γιατρός. Επί Αδριανού, συνελήφθη στη γαλατική Καππαδοκία και, αφού βασανίστηκε, αποκεφαλίστηκε. Μαζί του μαρτύρησε και o δήμιός του Κυριακός, o οποίος ασπάστηκε τον χριστιανισμό. Η μνήμη τους τιμάται στις 16 Ιουλίου.

2. Ο μάρτυς (; – 303 μ.Χ.). Ρωμαίος διοικητής στρατιωτικού σώματος, ο οποίος σκοτώθηκε με ξίφος στην Καισάρεια της Παλαιστίνης μαζί με τον συνάδελφό του Νικόστρατο και πολλούς άλλους στρατιώτες. Η μνήμη τους τιμάται στις 8 Ιουλίου.

3. Ο όσιος (5ος αι.). Αναχωρητής στη Μεσοποταμία. Ασκήτεψε κατά μίμηση του οσίου Ιωάννη, με τον Μωυσή και τον Αντώνιο. Για τη ζωή τους έγραψε o Θεοδώρητος ο Κύρου. Η μνήμη τους τιμάται στις 23 Φεβρουαρίου.

VI

Όνομα αξιωματούχων του βυζαντινού κράτους.

1. Νομομαθής (αρχές 5ου αι.). Έζησε στα χρόνια του Θεοδοσίου B’ του Μικρού (408-450). Διορίστηκε μέλος της επιτροπής για τη σύνταξη του Θεοδοσιανού κώδικα (429), αλλά αρνήθηκε να πάρει μέρος για άγνωστους λόγους.

2. Α. Γρηγόριος (12oς αι.). Διακρίθηκε ως συγγραφέας. To συγγραφικότου έργο βρίσκεται στον Κώδικα του Εσκοριάλ και αποτελείται κυρίως από λόγους και εγκώμια.